Başlıbel Katliamı

39°58′33″K 46°07′48″D / 39.97583°K 46.13000°D / 39.97583; 46.13000HedefAzerbaycan halkıToplu KatliamÖlü27Kurbanlar73SaldırganlarErmenistan Silahlı Kuvvetleri

Başlıbel faciası veya Başlıbel katliamı (Azerice: Başlıbel qətliamı ) — Kelbecer ilçesinin işgali sırasında Ermeniler tarafından Azerilere karşı gerçekleştirilen katliam.

Genel bilgi

1993 yılının Nisan ayının başlarında Kelbecer bölgesi Ermeniler tarafından işgal edildi.^[1][2] Bu sırada 2 bine yakın nüfusu olan Başlıbel köyünün 73 sakini evlerini zamanında terk edemedi. Nisan’ın 2’sinde köy sakinlerinin bir grubu kuşatmadan çıkmaya çalıştıysa da başarılı olamadılar. Bu sırada sakinlerden 9 kişi yolda öldürüldü, 5 kişi ise esir alındı. Diğer 62 kişi ise dağlara çekilerek mağaralara sığınmakla kendilerini korumaya çalıştılar.^[3][4] Söz konusu doğal mağaralar, evlerden 3 km uzaklıkta bulunuyordu.^[5][6]

Başlıbel'e Saldırı

Saldırı zamanı mağaraya sığınanlar sadece 18 gün gizli bir şekilde yaşayabildiler.^[2] Nisan’ın 18’inde Ermeni silahlı birlikleri sivil halkın sığındığı mağaraların yerini tespit ettikten sonra silahlı saldırıya geçtiler. O gece köyden biraz yukarıda bulunan “Portda” mağaralarına sığınmış olan sivil halkın üzerine yapılan, saldırı sırasında 14 kişi esir alındı, 18 kişi öldürüldü, 1 kişi ise kayboldu. Sağ kalan 30 kişi ise sığınak yerlerini köyün içindeki diğer mağaralara değiştirerek kuşatma hayatına devam etti. Bu kişiler 113 gün sonra, 17 Temmuz’da sığınaklarını terk ederek sadece geceleri hareket etmek suretiyle gizli dağ yollarından Ermenistan ordusunun kuşatmasından çıkabildiler.^[7] 93 yaşındaki Alesger Kazımov ise doğduğu köyü terk etmeyerek sığınakta kuşatma hayatına devam etti.^[8]

Olayın tanıklarının ifadeleri

Başlıbel faciasının tanıklarından İsmet Azizov, 113 günlük kuşatma hayatı hakkında anılarını paylaştı:^[2]

“

Nisan’ın 4’ünde saat 15-16 civarlarında Ermenilerin keşif grubu “UAZ” marka arabayla Başlıbel köyünü kontrol edip geri döndüler. Ertesi gün Ermeniler daha büyük bir kuvvetle Başlıbel’e girdiler. Dürbünle bakıp Ermenilerin köye gelen araçları birer birer incelediklerini gördük- 1 adet ZIL-131, 1 adet GAZ-66, 1 adet UAZ vardı. Köyden duman yükseldiğinde evleri yaktıklarına emin olduk. Biraz yukarı çıktığımızda köyü duman kapladığını gördük. Karar verdik ki gidip halkla konuşalım, Ermeniler köyden çıkınca akşam karanlık vakitte hepimiz Portda mağaralarına toplanalım. Aslında henüz Nisan’ın 3’ünde köydeyken Portda mağaralarına sığınmak konusunda karar verilmişti. Yaşlılar uzak olduğundan Nebinin mağarasına gitme girişimimizi onaylamamışlardı, “Portda’ya gitmek lazım” demişlerdi. Nisan’ın 5’inde silahlı ermeni eşkıyaları 3 araçla köye girdiklerinde önce Kamal Azimov’un evini yağmalayıp yaktılar, biraz sonra Muxtarov Qocanın evini ateşe verdiler. Ardından evlere girerek halıları toplamaya başladılar.

”

113 gün boyunca Başlıbel köyünde Ermenistan ordusunun kuşatmasında kalan 62 kişilik grubun diğer bir üyesi Elşad Azizov ise şöyle dedi:^[2]

“

Nisan’ın 18’inden 19’una geçen gece Ermeniler mağaralara sığınmış insanlardan 14 kişiyi esir almış, 18 kişiyi öldürmüştü. Aniden başlayan fırtına sonrası gece saat 1 civarında silahlı Ermeni eşkıyalarının çoğunluğu Portda mağaralarının çevresinden geri çekilip köye doğru dönmeye başladı. Ancak savunmasız durumdaki mağaralara sığınmış sivil halka karşı yaptıkları vahşiliklerden doymamışlardı. Esir aldıklarını öne katarak götüren eşkıya grupları o gece Başlıbel köy ortaokulunun binasını yaktılar. Portda'da ise çatışma devam ediyordu. Hâlâ sağ kalanların mağaralarda saklandığından şüphelenen 4 eşkıya PK makineli tüfeğiyle ateş açarak ilerliyordu. Mağarada sağ kalan silahsız insanları korumaya çalışan Zerdablı Vugar gerçek bir kahramanlık sergiliyordu. O, son nefesine kadar savaşarak ermenilerin mağarada saklananların yerini tespit etmesine izin vermedi. Bir anda cesaretle mağaranın ağzına çıkan Vugar Abdullayev eşkıyaların dördünü de yere serdi. Yeniden eski mevzisine doğru koşarken eşkıyalardan birinin attığı bomba onu mağaranın 3-4 metre ilerisinde vurdu. Vugar da o gece şehit oldu.

”

Karabağ savaşlarında tankçı olan Ağdam sakini Mezahir Abbasguliyev olayı şöyle hatırlıyor:^[2]

“

İki ayağı olmayan, iki değnekle yürüyen Hüseyn kişiyi Kültür evinde yakmışlardı. Bebeklerin ve kadınların acıları gözümüzün önünde oldu. Gören olmasın diye gece yol alıyorduk. Köprülerin hepsinde ermeni kontrol noktaları olduğu için mecburen çaydan geçmek zorunda kalıyorduk. 4-5 kişi kol kola girerek çaydan geçtik. Yanımıza ip almıştık. Her iki taraftan ağaca bağladık ve kadınları, çocukları omuzlarımızda taşıdık.

”

Kültürde yeri

2017 yılının Nisan ayından itibaren, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına bağlı Sivil Toplum Kuruluşlarına Devlet Desteği Şûrası'nın desteğiyle, Bölgesel İnsan Hakları ve Medya Merkezi tarafından Başlıbel Faciası: Ermeni Vahşetleri Tanıkların Dilinden projesinin uygulanmasına başlanmıştır. Proje kapsamında, Azerice ve İngilizce dillerinde Başlıbel Faciası: Ermeni Vahşetleri Tanıkların Dilinden kitabı yayınlanmıştır. Kitapta, Ermenilerin Azerilere karşı işledikleri vahşetlerden biri olan Başlıbel faciasıyla ilgili bilgiler yer almıştır. Yayında, Başlıbel köyünde işlenmiş katliamın canlı tanıklarının görüşlerine yer verilmiş, kuşatmada kalan çocuk ve yaşlı kadınların hayatını kurtarmaya çalışan kişilerin anıları kaydedilmiştir.^[9]

Kaynakça

Ayrıca bakınız

• Hocalı Katliamı
• Karabağ savaşı
• Karadağlı Katliamı

Dış bağlantılar

• Elhan Salahov, Qanlı Kaha: Başlıbelin mühasirə gündəliyi, sənədli-publisistik povest
• Erməni zülmünün Başlıbel - "Qanlı kaha" səhifəsi
• Ermənilərin “Tunel”də başlayıb “Başlıbel”də bitirdikləri qətliam