Karol XV
Land skall med lag byggas Kraj ma być zbudowany na prawie | |||
król Szwecji i Norwegii | |||
Okres | od 8 lipca 1859 | ||
---|---|---|---|
Poprzednik | Oskar I | ||
Następca | Oskar II | ||
Dane biograficzne | |||
Dynastia | Bernadotte | ||
Data urodzenia | 3 maja 1826 | ||
Data śmierci | 18 września 1872 | ||
Ojciec | Oskar I | ||
Matka | Józefina de Beauharnais | ||
Rodzeństwo | Oskar II | ||
Żona | |||
Dzieci | Luiza Bernadotte, | ||
Odznaczenia | |||
| |||
|
Karol XV, właśc. Karol Ludwik Eugeniusz (ur. 3 maja 1826 w Sztokholmie, zm. 18 września 1872 w Malmö) – król Szwecji i Norwegii (jako Karol IV) w latach 1859–1872 z dynastii Bernadotte.
Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Urodził się w 1826 roku w sztokholmskim Zamku Królewskim jako najstarszy syn króla Szwecji i Norwegii Oskara I i Józefiny de Beauharnais. Jego młodszym bratem był również późniejszy król Szwecji i Norwegii Oskar II Bernadotte. Przy urodzeniu otrzymał od ojca tytuł księcia Skanii.
Po wstąpieniu swojego ojca na tron w 1844 roku został oficjalnie ogłoszony następcą tronu. 11 lutego 1846 roku powołano go na honorowego członka Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk. Od połowy lat 50. XIX wieku zaczął zastępować chorego ojca w rządzeniu państwem, najpierw zostając w 1856 roku wicekrólem Norwegii, a od 25 września 1857 roku regentem. Poprzez znoszenie ceł i budowę linii kolejowych przyczynił się wówczas do pogłębienia unii personalnej z Norwegią.
Panowanie
Polityka wewnętrzna
8 lipca 1859 roku po śmierci Oskara I przejął władzę jako król Szwecji i Norwegii. Mimo że należał do konserwatystów zgodził się na przeprowadzenie wielu doniosłych reform, w większości wprowadzonych w życie przez liberalny rząd Luisa de Geer. Najważniejszą z nich była reforma konstytucyjna z 1866 roku, znosząca przedstawicielstwo czterech stanów i wprowadzająca dwuizbowy parlament – Riksdag. Za jego panowania stopniowo likwidowano również ograniczenia ekonomiczne, takie jak m.in. zniesienie organizacji cechowej w rzemiośle. Zreformowany został kodeks karny i samorząd lokalny, poszerzono ramy tolerancji religijnej i wolności prasy.
Polityka zagraniczna
Niepowodzenia spotkały Karola XV w polityce zagranicznej. Należał do oponentów Ottona von Bismarcka oraz opowiadał się za ideą panskandynawizmu, próbując wskrzesić unię kalmarską. Obiecał udzielić wsparcia królowi Danii, Fryderykowi VII, jednak po wybuchu wojny duńsko-pruskiej w 1864 roku rząd szwedzki odmówił wypełnienia tych zobowiązań.
Życie prywatne i śmierć
Karol XV był bardzo popularny wśród społeczeństwa. Należał do mecenasów sztuki i artystów, a jednocześnie zajmował się w wolnych chwilach pisaniem i malowaniem. Często zdarzało mu się ignorować zasady etykiety dworskiej, lubił otaczać się prostymi ludźmi; dążąc do popularności godził się na reformy ograniczające uprawnienia monarchy.
Zmarł w 1872 roku w Malmö w wieku 46 lat i tradycyjnie został pochowany w kościele Riddarholmen w Sztokholmie a tron przejął jego młodszy brat – Oskar II.
Rodzina
19 czerwca 1851 poślubił Ludwikę (1828–1871), księżniczkę holenderską, wnuczkę Wilhelma I i jego pierwszej żony – Wilhelminy Pruskiej. Para miała dwoje dzieci:
- Luiza Bernadotte (1850–1926), królowa duńska, żona Fryderyka VIII;
- Karol Oskar Bernadotte (1852–1854).
Genealogia
Prapradziadkowie | Jan Bernadotte | Jan Saint Vincent | Józef Clary | Józef Ignacy Somis | Franciszek de Beauharnais | Józef Gaspard de Tascher | Fryderyk Michał Wittelsbach | Jerzy Wilhelm z Hesji-Darmstadt |
Pradziadkowie | Jean Henri Bernadotte | Franciszek Clary | Aleksander de Beauharnais | król Bawarii | ||||
Dziadkowie | król Szwecji i Norwegii | Eugeniusz de Beauharnais | ||||||
Rodzice | król Szwecji i Norwegii | |||||||
Karol XV Bernadotte (1826–1872), król Szwecji i Norwegii |
Bibliografia
- Kersten A., Historia Szwecji, wyd. Ossolineum, Wrocław 1973.
- Sandberg T., Gustav III:s spioner: historien om när Sverige skulle slå tillbaka franska revolutionen, Skandbook Falun Lund, 2006.
- Lagerqvist, Lars O., Historia Szwecji, przekł. H. Thylwe, Instytut Szwedzki, Sztokholm 2002.
- Praca zbiorowa: Svenskt biografiskt handlexikon, [w:] , Wydawnictwo „Albert Bonniers Förlag”, Sztokholm 1906, T. I. s. 159–160. (szw.) [dostęp 28 lutego 2010]
- Praca zbiorowa: Nordisk familjebok, [w:] , Wydawnictwo „Nordisk familjeboks förlags aktiebolag”, Sztokholm 1910, wyd. II. T. 13. s. 1002–1008. (szw.) [dostęp 28 lutego 2010]
- Biografia na stronie historiesajten.se (szw.) [dostęp 28 lutego 2010]
- Biografia na stronie historiska-personer.nu (szw.) [dostęp 28 lutego 2010]
Linki zewnętrzne
- Poezye Karola XV króla szwedzkiego (1873) w bibliotece Polona
- p
- d
- e
Englingerowie |
|
---|---|
Stenkilowie |
|
Swerkerydzi i Erykidzi |
|
Folkungowie |
|
dynastia meklemburska |
|
okres unii kalmarskiej |
|
Wazowie |
|
Wittelsbachowie |
|
Dynastia Heska |
|
Oldenburgowie |
|
Bernadotte |
|
- p
- d
- e
Władcy legendarni |
| ||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Królestwo Norwegii |
| ||||||||||||||||||||
Unia kalmarska |
| ||||||||||||||||||||
Królestwo Danii i Norwegii |
| ||||||||||||||||||||
Królestwo Norwegii |
| ||||||||||||||||||||
Unia szwedzko- norweska |
| ||||||||||||||||||||
Królestwo Norwegii |
|
- PWN: 3920654
- Britannica: biography/Charles-XV
- БРЭ: 2047428
- NE.se: karl-xv
- SNL: Karl_4._-_av_Norge_og_Sverige
- Catalana: 0015100
- DSDE: Karl_15.
- Hrvatska enciklopedija: 30579